EEG – Biofeedback

EEG Biofeedback (Biofeedback czynności bioelektrycznej mózgu), znany również jako Neurofeedback, jest to metoda pozwalająca na poprawę aktywności centralnego układu nerwowego.

Czynność bioelektryczna mózgu (odpowiedzialna między innymi za nasze procesy poznawcze, pamięć, inteligencję i wiele innych funkcji) może być trenowana w zorganizowanej formie, co pozwala na jej usprawnienie, a co za tym idzie poprawę funkcjonowania czynności mózgu w różnych zakresach. Pozwala to – w zależności od potrzeb – na uzyskanie szeregu korzyści w codziennym funkcjonowaniu – od prostej poprawy pamięci i inteligencji, po rehabilitację po udarach czy wspomaganie leczenia padaczek. Wszystko zależy od potrzeb – nasz zespół ekspertów na podstawie badań diagnostycznych przygotowuje indywidualne protokoły terapii.

Zapis czynności bioelektrycznej mózgu przeprowadza się w sposób nieinwazyjny przy użyciu elektroencefalografu (EEG). Poprzez umieszczone na skórze głowy elektrody (podobnie jak w badaniu EKG) rejestrowana jest czynność elektryczna kory mózgowej. Czynność ta jest odzwierciedleniem funkcjonowania mózgu. Nie istnieje jeden „idealny” wzorzec czynności bioelektrycznej mózgu, jednakże opracowane przez dziesiątki lat standardy określają ściśle powiązania pomiędzy charakterystyką tej czynności w zależności od lokalizacji (obszaru mózgu) i wieku (inaczej funkcjonuje mózg dziecka, nastolatka i osoby dorosłej) a stanem pacjenta – nie tylko w kontekście chorób neurologicznych, ale także funkcjonowania mózgu w stanie zdrowia.

Na szczególną uwagę w czynności mózgu zasługuje rozkład częstotliwości fal mózgowych w poszczególnych okolicach. W czynności bioelektrycznej mózgu wyróżniamy fale wolne (delta i theta, narastające przede wszystkim podczas rozkojarzenia i zasypiania), fale przedziału umiarkowanego (alfa, SMR, beta1, charakterystycznie wzmacniające się podczas koncentracji i zapamiętywania) oraz pasma szybkie (beta2 i gamma, występujące przede wszystkim w stanach stresu i skrajnej euforii). Ponieważ wzajemne stosunki tych czynności różnią się pomiędzy okolicami mózgu a także w różnych stanach (przykładowo inne będą u zdrowego dziecka, a inne i osoby starszej cierpiącej z powodu choroby Parkinsona), pierwszym zadaniem zespołu neurologów i neuroterapeutów jest przygotowanie wytycznych terapii (protokołu terapeutycznego) pozwalających na optymalizację czynności bioelektrycznej mózgu naszego pacjenta w celu uzyskania wspólnie określonych korzyści. Jaskrawym przykładem są nasi mali pacjenci dotknięci zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) – charakterystyczne zachowania (deficyt uwagi i nadpobudliwość ruchowa) spowodowane są w tym zespole zbyt wolną czynnością bioelektryczną mózgu w płatach przedczołowych. Stąd nadpobudliwość psychoruchowa stanowi u tych dzieci rodzaj autostymulacji, mającej na celu zwiększenie szybkości działania mózgu w tych obszarach. Dlatego u tych chorych podawanie pochodnych amfetaminy – wydawałoby się paradoksalnie – powoduje uspokojenie zachowania i zwiększenie koncentracji. Tego typu farmakologia z naszego punktu widzenia jest jednak ostatecznością – lepsze, trwalsze efekty (w dodatku bez następstw niepożądanych) możemy osiągnąć dzięki terapii EEG Biofeedback. Znając przyczyny dysfunkcji czynności bioelektrycznej mózgu w różnych stanach (zarówno u osób zdrowych, chcących lepiej funkcjonować, jak i u pacjentów dotkniętych schorzeniami neurologicznymi), a dodatkowo na podstawie szczegółowych badań (przede wszystkim na podstawie zapisu czynności mózgu w badaniu EEG), zespół neurologów Instytutu Neuromedica opracowuje indywidualne protokoły treningowe dla każdego z naszych pacjentów.

Jaka jest zasada działania EEG Biofeedback?

EEG Biofeedback (Neurofeedback) jest metodą leczniczą i terapeutyczną wykorzystującą mechanizm biologicznego sprzężenia zwrotnego.

Biologiczne sprzężenie zwrotne jest naturalnym (fizjologicznym) procesem, w którym organizm reaguje ograniczeniem (sprzężenie zwrotne ujemne) lub wzmocnieniem (sprzężenie zwrotne dodatnie) swoich funkcji. EEG Biofeedback bazuje zatem na wykorzystaniu mechanizmów dodatniego i ujemnego sprzężenia zwrotnego w odniesieniu do poszczególnych elementów czynności bioelektrycznej mózgu w różnych jego obszarach.

W zależności od potrzeb, bazując na indywidualnych potrzebach pacjenta oraz wynikach badań (przede wszystkim na wynikach pełnego zapisu czynności bioelektrycznej mózgu rejestrowanej w badaniu EEG) lekarz przygotowuje indywidualny protokół terapii. Plan ten obejmuje wzmacnianie pożądanych częstotliwości czynności mózgu (na ogół pasm alfa, SMR i beta1) oraz ograniczanie niepożądanych częstotliwości tej czynności (najczęściej theta i beta2) w odpowiednio dobranych obszarach.

Jak przebiega terapia EEG Biofeedback?

Realizacją przygotowanego przez lekarza protokołu zajmują się doświadczeni neuroterapeuci Instytutu Neuromedica. Terapia odbywa się pod postacią sesji treningowych trwających około 45 minut. Na początku sesji neuroterapeuta umieszcza elektrody rejestrujące czynność bioelektryczną mózgu w miejscach ściśle wyznaczonych przez lekarza, a następnie wprowadza do aparatury przygotowane indywidualne ustawienia pozwalające na realizację założonych celów.

Pacjent siada w wygodnym fotelu, przed ekranem monitora, na którym zobrazowana zostanie czynność bioelektryczna okolic mózgu poddawanych treningowi. Oczywiście zapis elektroencefalograficzny nie byłby odpowiednią informacją dla pacjenta, dlatego zostaje on przekształcony w przejrzystą formę gry wideo. Każda z tak opracowanych gier terapeutycznych posiada zbiór jasno określonych zasad, które są każdorazowo tłumaczone przez neuroterapeutę prowadzącego sesję treningową. Dla przykładu może być to zadanie prowadzenia samochodu szybko, po prawej stronie drogi i bez mgły przesłaniającej widoczność. Jak to się ma do protokołu poprawy czynności mózgu? W podanej jako przykład grze sukces pod postacią spełnienia poleceń neuroterapeuty uzależniony będzie najczęściej od:

• uzyskania odpowiednio niskiej wartości czynności theta (odpowiedzialnej za rozkojarzenie), co umożliwi prowadzenie samochodu po prawej stronie (wzrost wartości tej czynności będzie spychał samochód do lewej strony ekranu),
• uzyskania odpowiednio wysokiej wartości czynności SMR lub beta1 (odpowiedzialnych za różne formy skupienia uwagi), co umożliwi prowadzenie samochodu z dużą prędkością (spadek wartości tej czynności spowolni samochód), oraz
• uzyskania odpowiednio niskiej wartości czynności beta2 (pojawiającej się w sytuacjach nadmiernego stresu), co umożliwi uzyskanie dobrej przejrzystości powietrza dookoła samochodu (wzrost tej wartości spowoduje pojawienie się mgły).

Dopiero spełnienie wszystkich powyższych warunków pozwala na osiągnięcie sukcesu w grze, który w celu zwiększenia stymulacji nagradzany jest zdobywanymi punktami (stanowiącymi jednocześnie bodziec słuchowy). Współczesne aparaty EEG Biofeedback dysponują dziesiątkami przygotowanych scenariuszy gier wideo, umożliwiających dopasowanie ilości pasm częstotliwości podlegających mechanizmowi biologicznego sprzężenia zwrotnego.

Protokół terapeutyczny przygotowywany indywidualnie dla każdego pacjenta przez zespół neurologów Instytutu Neuromedica zawiera szczegółowe wytyczne dla neuroterapeuty, określające w jaki sposób, w jakich okolicach i jakie pasma czynności bioelektrycznej mózgu powinny być wzmacniane lub hamowane, a neuroterapeuta przez cały czas treningu czuwa nad właściwym wykonaniem protokołu, delikatnie dostosowując poziom trudności do możliwości pacjenta.

Po zakończonej sesji treningowej neuroterapeuta odczepia elektrody rejestrujące zapis EEG i podsumowuje spotkanie.

Jak widać, sama realizacja protokołu EEG Biofeedback przypomina pracę na siłowni z trenerem personalnym, na podstawie wytycznych przygotowanych przez lekarza. Tak jak w przypadku każdego treningu powtarzalność jest bardzo istotna (najczęściej sesje treningowe EEG Biofeedback przeprowadza się 1-2 razy w tygodniu), ponieważ pozwala na uzyskanie coraz lepszych rezultatów oraz ich utrwalenie.